Hoe houdt de ACM toezicht op de energiemarkt?
De Autoriteit Consument & Markt (ACM) moet ervoor zorgen dat u altijd elektriciteit en gas blijft ontvangen. Op de energiemarkt voor elektriciteit en gas zijn energieleveranciers en netbeheerders actief. De netbeheerder is de eigenaar van de kabels, gasleidingen en aansluitingen. Bij de energieleverancier koopt u energie in. Wij letten erop dat energieleveranciers en netbeheerders zich aan de wet houden.
Zo houden wij toezicht op energieleveranciers:
- Elke energieleverancier heeft een vergunning van ons nodig.
- Wij controleren alle energieleveranciers ten minste 2 keer per jaar: vóór en na de winter.
- Wij doen extra controles als wij denken dat dat nodig is.
Wij geven een vergunning aan energieleveranciers
Energieleveranciers hebben een vergunning van ons nodig. Wij controleren eerst of een bedrijf aan de vereisten voldoet om energie te leveren. Vanuit de wet mogen wij een aantal dingen controleren.
Als een bedrijf een vergunning aanvraagt, controleren wij bijvoorbeeld:
- of het bedrijf een goede financiële positie heeft
- of het bedrijf de organisatie goed heeft ingericht
- of de contracten voor consumenten aan de wet voldoen
- of het inkoopbeleid van het bedrijf aan de eisen voldoet
- of het bedrijf de financiële risico’s goed kent en of het genoeg controle heeft over deze risico’s
Een volledig overzicht van eisen staat op onze website. Voldoet een bedrijf hieraan? Dan moeten wij een vergunning geven. Vanaf 4 oktober 2022 houden we strenger toezicht op energieleveranciers. Dit strengere toezicht hebben we geregeld in onze Beleidsregel betrouwbare levering van elektriciteit of gas en continuïteit van energieleveranciers.
Een lijst van alle leveranciers met een vergunning vindt u op Vergunninghouders elektriciteit en gas | ACM.nl.
Ieder jaar voor en na de winter, controleren wij alle energieleveranciers
Net voor de winter kunnen wij het beste bepalen of een energieleverancier genoeg geld heeft om de hele winter energie te kunnen leveren. In de winterperiode gebruiken we de meeste energie en verdient een energieleverancier het minste geld. Daarom is het belangrijk om op dat moment mee te kijken. Daarnaast kijken we net na de winter ook naar de financiële gegevens van het bedrijf, om te zien hoe het bedrijf uit de winter is gekomen. Wij kijken dan naar deze financiële gegevens:
- Wat zijn de verwachte inkomsten en uitgaven in de komende periode?
- Heeft de energieleverancier voldoende geld om alle verwachte uitgaven te betalen?
- Welke risico’s bestaan er voor de energieleverancier de komende periode?
- Hoe gaat de energieleverancier om met deze risico’s?
- Heeft de energieleverancier genoeg geld om op langere termijn te blijven bestaan?
Komt een energiebedrijf toch in de problemen en kan het bedrijf de levering van elektriciteit en gas niet meer garanderen? Dan trekken wij de vergunning in. Klanten worden dan vanzelf overgezet naar een andere leverancier.
Wij voeren soms extra controles uit
Als het nodig is, controleren wij de financiële situatie van een energieleverancier eerder of vaker. Dat doen we als we redenen hebben om te denken dat de leverancier er niet goed voor staat. Bijvoorbeeld door meldingen van consumenten of bedrijven.
Enkele energieleveranciers zijn in 2021 failliet gegaan. Andere leveranciers hebben toen de klanten van deze energieleveranciers in 1 keer overgenomen. Bij deze leveranciers hebben wij extra toezicht gehouden in 2022. Zo weten wij zeker dat deze energieleveranciers ook in de periode na de overname genoeg geld hebben om energie voor de consumenten in te kopen.
Wij kunnen niet voorkomen dat energiebedrijven failliet gaan. In het verleden heeft Nederland voor een vrije energiemarkt gekozen. Dat wil zeggen dat alle bedrijven een vergunning kunnen krijgen als ze aan bepaalde voorwaarden voldoen. In een vrije markt kunnen bedrijven failliet gaan.
We willen dat leveranciers beter tegen financiële tegenvallers kunnen. Zodat ze minder snel failliet gaan. Daarom gaan we de financiën van energieleveranciers voortaan strenger controleren. Wil een bedrijf energie aan consumenten leveren? Dan moeten ze aan strengere voorwaarden voldoen. Gaat een leverancier toch failliet? Dan zorgen we ervoor dat niemand zonder energie komt te zitten.
Het gas is nog nooit zo duur geweest. Dit komt doordat Rusland veel minder gas dan normaal levert. Rusland gebruikt het gas als wapen in de oorlog tegen Oekraïne. Er is weinig gas beschikbaar maar de vraag is nog steeds hoog.
De elektriciteit is nu ook heel duur. In Nederland is veel gas nodig om elektriciteit op te wekken. Windmolens, kolen, zonnepanelen en kernenergie gebruiken geen gas om elektriciteit op te wekken. Maar daar is te weinig van. Bovendien kunnen minder schepen met kolen naar Nederland varen door de droogte. En sommige kerncentrales in het buitenland wekken minder energie op vanwege onderhoud. Duurzame elektriciteit wordt zonder gas gemaakt. Door droogte en weinig wind is deze energie ook duurder geworden. Daarnaast vragen producenten ook een hogere prijs omdat ze gebruik maken van deze situatie.
Wij kunnen er niet voor zorgen dat de prijzen laag blijven. We kunnen niet regelen dat Rusland weer gas levert. En we hebben geen invloed op het weer of de prijzen van producenten van gas.
Leveranciers mogen hun eigen tarieven bepalen. De tarieven verschillen per leverancier. En bij dezelfde leverancier verschillen de tarieven soms ook per klant. Dit hangt af van wanneer de leverancier de energie voor de klant heeft ingekocht. Wij kunnen er niet voor zorgen dat de prijzen laag blijven. Wij kunnen er alleen voor zorgen dat bedrijven niet te veel geld vragen bovenop de prijs die zij zelf voor de energie betalen. Als de gasprijs hoog is, worden de prijzen voor consumenten ook hoger. Daar mogen en kunnen wij niets aan doen.
De energieleveranciers kopen al energie in voordat u de energie krijgt. Heeft uw leverancier uw energie ingekocht toen de energie heel duur was? Uw leverancier mag dan deze hoge kosten aan u doorberekenen en daarbij een redelijke winst maken. De leverancier moet u lagere tarieven geven als hij weer goedkopere energie inkoopt voor u.
Wij geven consumenten advies via ons loket ACM ConsuWijzer. Wij houden de energiemarkt goed in de gaten. En wij grijpen in als een leverancier zich niet aan de regels houdt.
De Rijksoverheid heeft maatregelen genomen om de hoge energierekening voor een deel te vergoeden. Meer informatie over deze maatregelen vindt u op:
Volgens de netbeheerder is er genoeg gas voor de komende winter en de zomer van 2023. Gasopslagen zijn gevuld en er is extra vloeibaar gas gekocht uit andere landen. Het is ook belangrijk dat we allemaal minder energie gebruiken dan in de afgelopen jaren.
Als er toch een tekort is aan gas, dan blijven huishouden en ziekenhuizen gas krijgen. Bij gastekort mogen sommige bedrijven geen gas meer gebruiken. Bijvoorbeeld grote fabrieken die veel gas nodig hebben. Wij zorgen samen met andere organisaties ervoor dat Nederland hierop goed voorbereid is.
Op korte termijn moeten we zo snel mogelijk onafhankelijk van het Russische gas worden, door bijvoorbeeld andere bronnen in te schakelen. We moeten zoveel mogelijk gas opslaan voor de winter, veel gas uit andere landen kopen en minder gas gebruiken. Daarnaast neemt de overheid maatregelen om consumenten met geldproblemen te helpen.
Op de lange termijn moeten we allemaal minder energie verbruiken door bijvoorbeeld woningen beter te isoleren en een warmtepomp te nemen. En wij moeten onze energie uit duurzame bronnen halen.
Wij controleren of een bedrijf aan de eisen van de wet voldoet om energie te kunnen leveren. De vrije energiemarkt heeft de afgelopen jaren goed gewerkt, klanten hadden veel keuze en betaalden scherpe prijzen voor hun energie. Maar nu zorgt de vrije energiemarkt niet voor goede uitkomsten. De gevolgen van de hoge prijzen zijn voor iedereen voelbaar, maar vooral de meest kwetsbare groepen krijgen geldproblemen. We moeten helpen om huishoudens zo snel mogelijk over te schakelen naar andere energiebronnen. En kijken hoe in de toekomst de energiemarkt tot een betere uitkomst kan leiden.
De prijzen voor energie zijn heel snel en veel gestegen. Hierdoor moeten leveranciers meer geld betalen voor de energie die zij inkopen. Sommige leveranciers zijn daarom in de problemen gekomen en kunnen failliet gaan. Na een faillissement blijven alle klanten energie krijgen. Maar ze kunnen toch grote financiële gevolgen hebben.
Toen in 2021 een aantal leveranciers failliet ging, wilden we consumenten graag beter kunnen beschermen. Daarom hebben wij een onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren. We hebben het onderzoeksbureau gevraagd of we meer kunnen doen om consumenten te beschermen bij faillissementen. Sommige adviezen van het onderzoeksbureau hebben we meteen opgevolgd. Deze adviezen hebben we uitgewerkt in een Beleidsregel. Zo gaan we bijvoorbeeld vanaf 4 oktober 2022 de financiën van de energieleveranciers extra controleren. En we houden strenger toezicht op bedrijven die energie aan consumenten willen leveren. Voor andere adviezen moet worden onderzocht of het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) de wet moet wijzigen.
De netbeheerders zijn de eigenaars van het gasnet en het elektriciteitsnet. Alle energieleveranciers gebruiken het gasnet en elektriciteitsnet van de netbeheerder. Hiervoor moeten zij een bedrag betalen. Dat bedrag stellen wij vast en is hetzelfde voor alle leveranciers. Ook zorgen wij ervoor dat de netbeheerder dezelfde regels heeft voor alle energieleveranciers. Zo is de energiemarkt een eerlijke markt.
Wij willen dat netbeheerders zo goedkoop en efficiënt mogelijk werken. Tegelijk moeten netbeheerders zorgen dat het net betrouwbaar is. Daarom bepalen wij elk jaar hoeveel de netbeheerders aan netbeheerkosten mogen vragen. Uw energieleverancier rekent die prijs aan u door.
Gebruikt u stadsverwarming of blokverwarming? En wilt u weten hoe de ACM hierop toezicht houdt? Ga naar Hoe stelt de ACM de warmtetarieven vast? | ACM ConsuWijzer
Bent u het niet eens met een wet of met regels waar wij toezicht op houden? Of waar wij ons aan moeten houden? De Tweede en Eerste Kamer hebben deze wetten en regels goedgekeurd. Daardoor kunnen ze niet zomaar worden aangepast. Wel kunt u uw mening laten horen bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.